آداب زیارت اربعین

عظمت مصیبت و مظلومیّت خامس آل عبا به گونه اى است که گریه و سوگوارى همواره قرین نام آن حضرت بوده و هست؛ همان گونه که آزادگى و شجاعت و دفاع از دین و ارزش هاى اسلامى با نام حسین علیه السلام عجین شده است.سنگینى این حادثه همه اهل اسلام و دیگر ادیان توحیدی را متأثّر ساخته و حتّى برعرشیان و ساکنان آسمان و زمین نیز سنگین آمد.

در این میان زیارت امام حسین علیه السلام در همۀ ایام و در هر وقت و زمان ، خصوصاً اوقات شریفه و بالاخصّ ایّامى که با آن حضرت نسبتى داشته باشد فضیلت دارد و از اهمّیّت ویژه اى برخوردار است و روایات متعدّدى در ارتباط با آن وارد شده است.

حال بیستم ماه صفر روز اربعین امام حسین علیه السلام از جمله مهمترین ایامی است ؛ که زیارت امام حسین علیه السلام مورد تأکید قرار گرفته و در روایتى که «شیخ طوسى» از امام حسن عسکرى علیه السلام نقل کرده، به عنوان یکی از نشانه های مومن شمرده شده است. با این اوصاف باید به سراغ آداب زیارت رفت که بسیار است و در این جا به ذکر مهمترین آنها قناعت مى شود:

فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام

ائمّه اطهار علیهم السلام گذشته از آن که خودشان به زیارت قبر امام حسین علیه السلام مى رفتند، با بیان پاداش هاى عظیم براى زیارت آن حضرت، شیعیان را براى رفتن به کربلا تشویق و بسیج مى کردند و خاطره آن شهیدان پرافتخار را زنده نگه داشته، ضربات سنگینى را برپیکر کفر و عناد و دشمنان اهل بیت علیهم السلام وارد مى کردند.

امام باقر علیه السلام فرموده است:«مُروا شیعَتَنا بزیارهِ قبرِ الحسینِ بنِ علىّ علیهما السلام فإنَّ إتیانَهُ یَزیدُ فِى الرِّزقِ، وَیَمُدُّ فِى العُمرِ، وَیَدْفَعُ مَدافِعَ السُّوء؛ شیعیان ما را به زیارت قبر حسین بن على علیه السلام فرمان دهید زیرا زیارت آن، روزى را زیاد مى کند، عمر را دراز مى گرداند و بدى ها را دور مى سازد».

هم چنین بشیر بن دهان از امام صادق علیه السلام نقل مى کند که فرمود: «زائر قبر حسین علیه السلام با اوّلین گامى که برمى دارد و از اهل بیتش جدا مى شود، مغفرت گناهانش آغاز مى گردد، سپس پیوسته با قدم هایى که بر مى دارد پاکتر مى شود تا به قبر آن حضرت برسد، وقتى نزد قبر مطهّر آمد خداوند سبحان مى فرماید: بنده من از من طلب کن تا عطایت کنم، دعا کن تا به اجابت رسانم و بر خداست که آنچه را در این راه بذل کرده، به او برگرداند».

و در روایت دیگرى آمده است: براى خداوند فرشتگانى موکّل بر قبر امام حسین علیه السلام مى باشند که وقتى کسى تصمیم به زیارت قبر امام حسین علیه السلام را گرفت خداوند گناهانش را به آن ملائکه مى سپرد و وقتى قدمى برداشت آن گناهان را محو مى کنند و وقتى باز قدمى برداشت حسنات او را زیاد مى کنند و به همین صورت حسنات او زیاد مى شود تا این که بهشت بر او واجب مى گردد. سپس او را در بر مى گیرند و تقدیسش مى کنند، و فرشتگان آسمان ندا مى دهند که زوّار حبیب رسول خدا صلى الله علیه و آله را تقدیس کنید، و وقتى غسل زیارت کردند حضرت محمّد صلى الله علیه و آله ندایشان مى دهد که اى مسافران الهى! رفاقت با من در بهشت، بر شما بشارت باد! سپس امیرمؤمنان علیه السلام ندایشان مى دهد که من ضامن قضاى حوائج و دفع بلاها از شما در دنیا و آخرتم. سپس رسول گرامى صلى الله علیه و آله با آنها از راست و چپ ملاقات مى کند تا این که با همراهى آن حضرت به سوى خانواده خود باز گردند.

روشن است که این ثواب هاى عظیم و پاداش هاى فوق العاده از آن کسانى است که عارف به حقّ امام حسین علیه السلام باشند و بدانند آن حضرت براى چه هدفى قیام کرد و در چه راهى شربت شهادت نوشید و در ضمن زیارت، با آن حضرت پیوند تازه اى برقرار کنند و در مسیر اهداف آن بزرگوار قرار گیرند و محتواى سازنده زیارت نامه ها را در وجود خود پیاده کنند و با روحیّه اى تازه از کنار قبر آن بزرگوار بازگردند و لذا در روایتى که ابن عبّاس از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله درباره زیارت امام حسین علیه السلام و پاداش عظیم آن نقل مى کند جمله «عارفاً بحقّه» در آغاز روایت به چشم مى خورد.

آداب زیارت امام حسین علیه السلام

در اسلام احکام و آداب فراوانی برای زیارت امام حسین(علیه السلام) ذکر شده است؛ آدابى که شایسته است زائر در مسیر زیارت اربعین و نیز پس از رسیدن به حرم مطهر آن حضرت رعایت کند که اهم آن به قرار زیر است:

روزه ، غسل و دعای قبل از زیارت امام حسین (علیه السلام)

بهتر است قبل از آن که زائر از خانه خارج شود سه روز روزه بدارد و در روز سوم غسل کند و خانواده خود را جمع نماید و بگوید:«اللَّهُمَّ انّى اسْتَوْدِعُکَ الْیَوْمَ نَفْسى وَاهْلى وَمالى وَ وُلْدى وَکُلَّ مَنْ کانَ ؛ مِنّى بِسَبیلٍ، الشَّاهِدَ مِنْهُمْ وَالْغآئِبَ، اللهُمَّ احْفَظْنا بِحِفْظِ الْإیمانِ، وَاحْفَظْ عَلَیْنا، اللهُمَّ اجْعَلْنا فى حِرْزِکَ، وَلا تَسْلُبْنا نِعْمَتَکَ، وَلا تُغَیِّرْ ما بِنا مِنْ نِعْمَهٍ وَعافِیَهٍ، وَزِدْنا مِنْ فَضْلِکَ، انَّا الَیْکَ راغِبُونَ؛ خدایا امروز خودم و خانواده و اموال و فرزندانم و هر که در راه با من است، حاضر و غایب آنان را به تو مى سپارم، خدایا ما را با حفظ ایمان محافظت فرما، و از ما دفاع کن، خدایا ما را در پناهت قرار ده و نعمت هایت را از ما مگیر و آنچه که از نعمت و سلامتى به ما ارزانى داشته اى دگرگون مکن و از فضل و احسانت بر ما بیفزا که ما به تو مشتاقیم».

شایسته است زائران حرم حسینی غسل زیارت کنند و این دعا را هنگام غسل (یا بعد از آن) بخوانند:«أللَّهُمَّ اجْعَلْهُ لی نُوراً وَ طَهُوراً وَ حِرْزاً، وَ شِفاءً مِنْ کُلِّ داءٍ وَ آفَهٍ وَعاهَهٍ، اللَّهُمَّ طَهِّرْ بِهِ قَلْبی ، وَاشْرَحْ بِهِ صَدْری ، و سَهِّلْ بِهِ أَمْرِی؛ به نام خداوند و به یارى خدا، پروردگارا آن را نور و پاکیزگى و نگهبان و شفاى از هر درد و آفت و عیب قرار بده!خداوندا با این غسل قلبم را پاک و خاطرم را شادمان و کارم را آسان گردان».

آنگاه با خضوع و خشوع از منزل خارج شود و «لَا الهَ إِلَّا اللَّه » و «اللَّهُ اکْبَر» و «الْحَمْدُ للَّهِ » بسیار بگوید، و صلوات بر محمّد و آل محمّد (صلوات اللَّه علیهم) بفرستد و با آرامش و وقار به راه بیفتد و بداند هر زحمتى در این راه متحمّل شود، اجر و پاداش عظیم دارد.

حرکت با پای برهنه

زائر،کفشها را درآورد، چون در وادى مقدّسى قدم نهاده است «فَاخْلَعْ نَعْلَیْکَ إِنَّکَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوى؛ ندا داده شد که اى موسى من پرودرگارم توام کفشهایت را بیرون آر که تو در سرزمین مقدّس طوى هستى».

برپایی آئین سوگواری و عزاداری سیدالشهدا (علیه السلام) در کربلا

از برخى از فرازهاى تاریخ بر مى آید که شیعیان در مناسبت ها ی مختلف، کنار مزار آن حضرت در کربلا مراسم سوگ و ماتم برپا مى داشتند و ائمّه علیهم السلام نیز از این عمل شادمان مى شدند و آنان را تشویق مى کردند. به عنوان نمونه:عبداللّه بن حمّاد بصرى مى گوید: امام صادق علیه السلام به من فرمود: «به من خبر رسیده که در نیمه شعبان گروهى از ساکنین اطراف کوفه و دیگر نقاط، بر مزارامام حسین علیه السلام در کربلا گردهم مى آیند و زنانى نیز براى آن حضرت نوحه گرى مى کنند، و از این جمعیّت گروهى قرآن مى خواند و گروهى دیگر حوادث کربلا را بازگو مى کنند و جمعى نوحى گرى کرده و برخى نیز مرثیه مى خوانند».

گفتم: فدایت شوم، من نیز بخشى از آنچه را مى فرمایید، دیده ام. امام علیه السلام فرمود: سپاس خداوندى راکه در میان مردم گروهى را قرار داد که به سوى ما مى آیند و براى شهداى ما مرثیه مى خوانند و دشمنان ما را کسانى قرار داد که گروهى از خویشاوندان (و دوستان ما) و دیگر مردم، آنان را بى اعتبار کرده و کار آنان را زشت و ناپسند مى شمرند.

کوتاه سخن این که برگزاری مراسم سوگوارى براى امام حسین علیه السلام و یاران باوفایش به ویژه در ایّام اربعین حسینی حسینى از گذشته، تاکنون ادامه داشته و شیعیان و علاقمندان به سالار شهیدان، در همه جاى عالم، به شیوه هاى گوناگون همه ساله در مصیبت آن حضرت به ماتم مى نشینند و ضمن یادآورى فداکارى و جانبازى حسین بن على علیه السلام و یارانش در مظلومیّت آنان نیز اشک مى ریزند.

زیارت سیدالشهدا(علیه السلام) با حالت حزن ، اندوه و ماتم

در این زمینه امام صادق علیه السلام فرمود: «در حالى به زیارت امام حسین علیه السلام برو که محزون و ژولیده و غبارآلود و گرسنه و تشنه باشى چرا که آن حضرت با چنین حالاتى به شهادت رسید، آنگاه حاجات خود را طلب کن و برگرد و کنار قبرش را وطن خود قرار مده»!

نقل شده است هنگامى که زنان و فرزندان خاندان هاشمى را از شام به سمت مدینه حرکت دادند؛ در میان راه از راهنماى قافله خواستند آنها را به کربلا ببرد، تا تجدید دیدارى با شهیدان کربلا شود. هنگامى که به آن سرزمین رسیدند، مشاهده کردند که جابر بن عبداللّه انصارى و جمعى از بنى هاشم براى زیارت قبر حسین علیه السلام به کربلا آمده اند. این دو قافله وقتى با یکدیگر ملاقات کردند، دیدارشان همراه با اندوه ، گریه و بر سر و صورت زدن بود و به این ترتیب ماتمى جانسوز در آن سرزمین برپا کردند.

اجتناب از خوردن غذاهای لذیذ و اکتفا به طعام ساده

شایسته است زائران اربعین حسینی توشه خویش را در این سفر، از غذاهاى لذیذ و شیرین قرار ندهند و از غذاهاى ساده استفاده کنند، چرا که از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: «شنیده ام جماعتى به زیارت امام حسین علیه السلام مى روند در حالى که با خود سفره هایى از بزغاله هاى بریان و حلواها حمل مى کنند، با آن که اگر به زیارت قبر پدران یا دوستان خود مى رفتند چنین عمل نمى کردند».

زیارت امام حسین(علیه السلام) با پای پیاده همراه با تواضع و فروتنى

زیارت در در بسیارى از اوقات جنبه روحى دارد؛ مثلا «اخلاص نیّت» به گونه اى که کمترین شائبه غیر خدا در آن نباشد و یا تواضع و خضوع که از یک سو سبب پاداش عظیم الهى است و از سوى دیگر نفوس انسانى را تربیت و تقویت مى کند.

لذا اگر ممکن است زائرگاهى با پاى پیاده و با کمال تواضع و فروتنى براى زیارت حرکت کند، چرا که امام صادق علیه السلام فرمود: « وقتى به شطّ فرات رسید غسل کند و با پاى پیاده و برهنه حرکت کند.که در ازاى هر گامى که برمى دارد هزار حسنه براى او نوشته مى شود».

کمک به نیازمندان و واماندگان در راه

شایسته است زائران اربعین حسینی به نیازمندان و واماندگان در راه کمک کند و تا حدّ ممکن در رفع مشکل آنها اهتمام ورزد و آنها را به منزل برساند؛ چرا که «شیخ کلینى» به سند معتبر از امام صادق علیه السلام روایت کرده که خطاب به جمعى که در نزد او بودند فرمود: چرا شما ما را خوار و سبک مى انگارید؟! فردى از آن جمع عرض کرد: پناه مى بریم به خداوند از این که بخواهیم شما و یا چیزى را که مربوط به شماست سبک بشماریم. فرمود: آرى! تو خودت یکى از آنها هستى! عرض کرد: به خدا پناه مى برم! فرمود: آیا نزدیک «جحفه» که بودیم صداى استعانت فلان کس را نشنیدى که از تو درخواست کرده بود ؛ و تو سرت را بالا گرفتى و با بى اعتنایى از او گذشتى؟! آنگاه فرمود: هر کس مؤمنى را خوار نماید ما را خوار نموده و احترام ما را ضایع کرده است. لذا زائران باید برادران مؤمن پریشان حال، احسان کنند و اگر کسى را دیدند که هزینه سفرش تمام شده از او دستگیرى کنند و موجودى خود را میان خود و او، تقسیم کنند و از جدال و نزاع و همه امورى که خدا از آن نهى کرده، دورى گزینند.

لازم به ذکر است؛ تکریم برادر دینى و پرهیز از بى حرمتى و بى اعتنایى نسبت به مؤمن در هر سفر زیارتى باید مورد توجّه قرار گیرد.

اهتمام به ذکر و توجه به خدا در حرم مطهر امام حسین(علیه السلام)

از زائران سیدالشهدا(علیه السلام) انتظار می­رود با دوستان و رفقا سخن کم بگویند، بسیار یاد خدا کنند و جامه هاى پاکیزه بپوشند، قبل از ورود به حرم، غسل کنند و با خشوع و رقّت قلب بوده باشند و نماز بسیار بخوانند و بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام بسیار صلوات بفرستند و از چیزهاى ناشایست، خویشتن را نگه دارند، و از حرام و چیزهاى شبهه ناک، کاملًا بپرهیزند، همه این آداب را محمّد بن مسلم از امام صادق علیه السلام نقل مى کند.۹- از ابوسعید مدائنى نقل شده که مى گوید: محضر امام صادق علیه السلام رسیدم و پرسیدم: آیا به زیارت قبر حسین بن على علیه السلام بروم؟ فرمود: آرى، برو به زیارت قبر امام حسین علیه السلام، نیک ترین نیکان، پاکیزه ترین پاکیزگان و نیکوکارترین نیکوکاران، و چون آن حضرت را زیارت کردى نزد آن حضرت دو رکعت نماز بجاى آور و در آن دو رکعت، سوره یس و الرحمن بخوان که اگر چنین کنى ثواب عظیمى براى تو خواهد بود۰

خواندن زیارت اربعین

یکی از ویژگى هاى شیعیان اهل بیت علیهم السلام در اربعین حسینی خواندن زیارت اربعین است؛ در داستان «جابر بن عبد اللّه انصارى» که روز اربعین شهادت امام حسین (علیه السلام) به زیارت قبر مبارکش آمد و غوغایى در آن جا بر پا کرد ، آمده است جابر، زیارتنامه ای پر سوز و پر محتوا در برابر قبر امام حسین و یارانش ایراد کرد. زیارت این صحابى بزرگ، درسى است براى نابخردانى که از زیارت قبور اولیاءاللَّه به خاطر کج فهمى و عدم درک حقیقت تعلیمات اسلام، ممانعت به عمل مى آورند.

زیارت اربعین تنها در مورد امام حسین علیه السلام وارد شده، و براى سایر معصومین علیهم السلام زیارت اربعین وجود ندارد. این زیارت که از امام صادق علیه السلام نقل شده است. از زیارت هاى معروف و راوى آن مرحوم شیخ طوسى رحمه الله است. صدر حدیث نشان مى دهد که مى توان آن را از راه دور، و ذیل آن دلالت دارد که از راه نزدیک مى توان خواند.

از گذشته دور تا زمان ما، هر زمان که شیعیان فرصتى پیدا مى کردند، روز اربعین حسینى را به کربلا مى رفتند و با شور و هیجان و اخلاص، آن حضرت را زیارت مى نمودند. در این سال ها نیز میلیون ها عاشق دلسوخته اربعین را به کربلا مى روند و شهیدان کربلا را زیارت مى کنند. لذا بر متوسّلان به عنایات شهداى کربلا، لازم است در کنار توسّل و عزادارى و عشق به آن پاکان سرفراز؛ به خواندن زیارت اربعین نیز اهتمام ورزند.

سخن آخر

در خاتمه باید گفت زائران زیارت خود را در کنار مرقد نورانى سالار شهیدان طولانى نکنند و جاى خود را به سرعت به دیگران بدهند تا در ثواب آنها نیز شریک باشند.

البته شاید به جا آوردن تمام آداب زیارت امام حسین(علیه السلام) براى همه زوّار امکان پذیر نباشد ، در این صورت کافی است زائران در کنارى بایستند و با توجّه، متن زیارت اربعین را بخوانند و در اهداف این قیام پرشکوه حسینى زیاد بیندیشند و روح و جان خود را با آن هماهنگ سازند.

هم چنین زائران اربعین حسینی براى ظهور حضرت مهدى(ارواحناه فداه) و نجات همه کشورهاى اسلامى از شرّ اشرار و سعادت و سربلندى مسلمین دعا کنند.

بازدیدها: ۵۳۴

ادامه مطلب