شرح خطبه فدکیه جلسه ۶

بسم الله الرحمن الرحیم

فیش منبر

شرح خطبه فدکیه

 حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

حضرت آیت الله آقا مجتبی تهرانی

کانال فیش منبرومرثیه درایتا

https://eitaa.com/fishemenbar

عرضه در سایت طلبه یار = https://www.talabeyar.ir

جلسه ششم

شرح خطبه حضرت زهرا (سلام الله علیها)

أعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم،
 الحمدلله ربّ العالمین و صلّی الله علی محّمد و آله الطیبین الطاهرین و لعنه الله علی اعدائهم اجمعین.

حضرت زهرا(س) در ادامه می‏فرمایند:

* وَ رَغْبَهٍ وَ إیْثارٍ

و پیامبر با رغبت و از خودگذشتگی قبض روح شد.

* فَمُحَمَّدٍ مِنْ تَعَبِ هذِهِ الدّارِ فی راحَه

پس پدرم از سختی‏ها و رنجهای این دنیا راحت شد. در واقع این عبارت نوعی تعریض به عملکرد مردم هم بود.

* قَدْ حُفَّ بِالْمَلائِکَهِ الأبْرارِ وَ رِضْوانِ الرَّبِّ الْغَفّارِ وَ مُجاوِرَهِ الْمَلِکِ الْجَبّارِ

همانا گرداگرد آن حضرت را فرشتگان نیک‏سرشت احاطه کرده‏اند و آن حضرت مشمول رضایت پروردگار غفار و در قرب سلطان جبّار است. در این عبارت هم اشاره به مقام رضوان الله است که بالاترین مقامات معنویۀ پس از مرگ است و هم به جبّار که صیغۀ مبالغه است به معنای زیاد جبران‏کننده نه به معنی قهّار زیرا قرینۀ آن در بالا موجود است که غفّار است. یعنی آن سلطان وجودی که هر نقصی را جبران می‏کند خداوند است.

* صَلّی اللّهُ عَلی أبی نَبِیَّهِ وَ أَمِینِه عَلَی الْوَحی وَ صَفِیِّهِ وَ خِیَرَتِهِ مِنَ الْخَلْقِ وَ رَضِیِّهِ

درود خداوند بر پدرم که پیامبری الهی و امین خداوند در وحی و برگزیده و منتخب اوست. پیامبری که خدا او را از میان خلق برگزید.

* وَالسَّلامُ عَلَیْهُ وَ رَحْمَهُ اللّهِ وَ بَرَکاتُهُ

درود بر او و رحمت و برکات پروردگارش بر او باد.

حضرت زهرا(س) تا اینجا تاریخچه‏ای از خلقت بیان، و بعد فهرستی از اصول اعتقادات ارائه کرد و از مبدأ تا معاد را گفت و بالاخره در نبوّت پیامبر اکرم(ص) بحث کرد.

* ثُمَّ الْتَفَتَتْ إلی الَْمجْلِسِ وَ قالَتْ: اَنْتُمْ عِبادَ اللّهِ نَصْبُ أَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ

پس حضرت(س) رو کرد به کسانی که در مسجد نشسته بودند و آنها را مخاطب قرار داد و گفت شما ای بندگان خدا، مورد امر و نهی خدا هستید. نصب به معنی علامت است؛ مثل بیرقها و علامتهایی که در مکانهایی قرار می‏دهند. یعنی شما کسانی هستید که پیغمبر خاتم را ادراک کرده‏اید و با او مصاحبت داشته‏اید، چه مهاجر و چه انصار. یعنی شما حتّی برای آنها که در این مجلس نبودند و برای آیندگان تابلو هستید، علامتی هستید که گویای همۀ مسائل است. یعنی شما محور احکام الهی هستید که دیگران از شما که پیغمبر را درک کرده‏اید اطاعت کنند.

* وَ حَمَلَهٌ دینِهِ وَ وَحْیِهِ

و شما حاملین دین خدا و وحی او هستید. یعنی شما مهاجرین و انصار بودید که نزول قرآن و وحی و مصاحبت پیغمبر اکرم(ص) را درک کردید. یعنی با اینکه حامل وحی به یک معنا پیغمبر اکرم(ص) است امّا شما ای تابلوهای تاریخ بشریت، شما باید این دین را به دیگران از موجودین در محلهای دیگر و آیندگان منتقل کنید. حمل دین و وحی همین رسالت رساندن صحیح بدون کم و زیاد به دیگران است.

* وَ اُمَناءُ اللّهِ عَلی اَنْفُسِکُمْ وَ بُلَغاؤُهُ إلَی الْأُمَمِ

شما باید امینهای خدا باشید نسبت به خودتان و باید رسانندگانی باشید از ناحیۀ خداوند به امّتها. یعنی خدا شما را امین خود قرار داده است و اشاره است که به خودتان خیانت نکنید و برخلاف آنچه می‏دانید عمل نکنید.

* وَ زَعَمْتُمْ حَقّاً لَکُمْ؟

و آیا شما گمان می‏کنید که این مقامها حق شما بود؟ سزاوار شما بود؟ آیا شما مستحق بودید که تابلو برای بشریت بشوید. یعنی شما که به خود خیانت و جنایت کردید آیا امین بودید؟ شما به تاریخ بشریت خیانت کردید.

از اینجا حضرت شروع به اعتراض می‏کنند. اشاره به اینکه شما لایق این مقام یعنی امامت و خلافت نیستید چون هم به خودتان و هم به امّتها خیانت کردید و رعایت امانت الهی را نکردید و مسیر دین خدا پس از رحلت پیغمبر منحرف ساختید لذا شایستگی این مقام را ندارید. دلیل این امر را حضرت در عبارت بعد می‏فرمایند:

اشاره به غدیرخم

* لِلّهِ فیکُمْ عَهدٌ قَدَّمَهُ اِلَیْکُمْ وَ بَقِیَّهٌ اسْتَخْلَفَهٰا عَلَیْکُمْ

برای خداوند در بین شما عهد و پیمانی است که آن را سابقاً به شما گفته‏اند و برای خداوند میان شما یادگاری است که خداوند آن را خلیفه بر شما قرار داد. در اینجا باید دید مراد از عهد و بقیه چیست؟ ظاهر این است که عهد آن چیزی است که می‏گیرند و بقیه آن چیزی است که می‏گذارند. یعنی عهد، وصیت و سفارش است و بقیه، آن چیز است که شخص بعد از خود در اهلش باقی می‏گذارد. پس اینها دو چیزند نه یکی. در اینجا احتمال اظهر این است که آن پیمان و عهد مربوط به عترت است، یعنی اشاره دارد به مسئلۀ ولایت امام علی(ع). پس حضرت زهرا(س) می‏فرمایند مگر شما نبودید که پیامبر اکرم(ص) از شما عهد گرفت. زیرا هنوز از غدیرخم چند ماه هم نگذشته است. غدیرخم ظاهرا در هجدهم ذی الحجّه بود تا این مجلس که برگزار شد هنوز دو ماه و نیم بیشتر نگذشته است. پیغمبر به همین مردم گفت

إنّی تارِکٌ فیکُمُ الثَّقَلَیْن کِتابَ اللّهِ وَ عِتْرَتی

پس در عَهْد دو احتمال است: یکی این که منظور غدیرخم باشد و دیگر اینکه منظور کتاب الهی باشد که در این صورت باز هم کتاب خود دلالت بر عترت دارد و در آیۀ شریفه آمده است:

لااَسُئُلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْرا اِلا الْمَوَدَّهَ فی الْقُرْبی[۱]

امّا ظاهر همان احتمال اوّل است زیرا کتاب در جملۀ بعد حضرت(س) آمده است. پس مراد از عهد همان عترت است، و مراد از بَقِیّه آن یادگار و خلیفه‏ای است که در میان شما قرار داده است. این جمله نیز خود متضمّن اعتراض به عملکرد مردم است.

 اهمیت و مقام قرآن کریم

* کِتابُ اللّهِ النّاطِقُ و الْقُرْآنُ الصّادِقُ وَ النُّورُ السّاطِعُ وَ الضِّیاءُ اللاّمِعُ

کتاب گویای خداوند که گویا به حکم الهی است؛ صادق است و در او هیچ باطلی راه ندارد. نورش چنان تلألو می‏کند که فراگیر است. آن روشنی‏دهنده و درخشنده‏ای که خود نورانی است و ظلمتها را از غیر خود می‏زداید.

* بَیِّنَهٌ بَصائِرُهُ، مَنْکَشِفَهٌ سَرائِرُهُ، مُتَجَلِّیَّهٌ ظَواهِرُهُ

حجت و برهانهای قرآن آشکار است یعنی در آن یک پیچیدگی‏ای نیست که فقط دانشمندان خاصی بتوانند مخاطب آن باشند، در آن اسرار نهفته است ولی سربسته نیست. درست است که قرآن اسراری دارد که کسی به آن راه ندارد امّا هر کس به قدر فهمش با رعایت مقدماتی می‏تواند بهره‏ای بگیرد.

البته اشتباه نشود، این طور نیست که هر کس بدون آشنایی با مقدماتی مثل زبان، شأن نزول، روایات و… بتواند قرآن را ترجمه و تفسیر کند. در روایات هم آمده هر کس این گونه و بدون آگاهی لازم به تفسیر قرآن بپردازد در قیامت جایگاهش در آتش است؛[۲] چه رسد به آیات احکام قرآن که به این راحتی هر کسی نمی‏تواند از روی قرآن فتوی صادر کند. امّا دقت کنید اسرار قرآن سربسته نیست و می‏توان به آنها دست یافت امّا با طی مقدمات. بعنوان مثال در یک کتاب پزشکی خیلی مطالب وجود دارد امّا هر کسی نمی‏تواند کتاب پزشکی را باز کند و از آن سر دربیاورد بلکه مقدمات خاص خود را لازم دارد.

* مُغْتَبِطَهٌ بِهِ أشْیاعُهُ

یعنی پیروان قرآن مورد غبطه و حسرت امّتهای دیگرند. اشیاع جمع شیعه است به معنی پیروان. یعنی آنها که به قرآن عمل می‏کنند مورد غبطه دیگرانند نه کسانی که به قرآن عمل نمی‏کنند. اشاره به این که قرآن هم درس زندگی دنیوی است و هم مربوط به امور اخروی. پس در این عبارت دو معنا وجود دارد اوّل اینکه قرآن دستورالعملی برای عمل است یعنی صرف اینکه پیروان آن را بدانند برای تکامل کافی نیست بلکه آنچه مهم است عمل به قرآن است و دوّم اینکه قرآن هم درس زندگی دنیوی و هم درس رستگاری اخروی است و پیروان واقعی قرآن هم در دنیا مورد غبطۀ دیگرانند هم در قیامت و آخرت.

* قٰائِدٌ إلَی الرِّضْوانِ التِّباعُهُ

پیروی کردن از قرآن انسان را رهبری می‏کند به رضوان، که رضوان بالاترین درجات بهشتی است و در قرآن کریم هم آمده است:

وَ رِضْوانٌ مِنَ اللّهِ اَکْبَرُ[۳]

* مُؤدٍّ إلی النَّجاهِ اسْتِماعُهُ

استماع قرآن سبب نجات می‏شود. در برخی از نسخه‏ها اِسماع آمده، استماع با اسماع تفاوت دارد. استماع یعنی انسان مطلبی را دقیق و با تأمل و دقت گوش دهد، اما اسماع همان گوش کردن ظاهری است زیرا در آیۀ قرآن آمده است:

وَ إذا قُرِءَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا[۴]

یعنی هرگاه قرآن خوانده شود استماع کنید. در این خطبه هم حضرت زهرا(س) دائماً آیات قرآن را می‏خواند پس در اینجا هم باید استماع باشد نه اسماع.

* وَ بِهِ تَنالُ حُجَجِ اللّهِ الْمُنَوَّرَهِ

و به واسطۀ قرآن، آدمی به حجّتهای نورانی خدا دست پیدا می‏کند. ببینید چقدر تعبیر زیباست. خود قرآن حجّت است و به وسیلۀ قرآن هم به حجّتهای نورانی دست می‏یابید یعنی به سنّت و عترت. همین قرآن خود می‏فرماید:

ما اتٰاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوه[۵]

یعنی هر چه پیغمبر برایتان آورده بگیرید و در آیۀ دیگری از زبان رسول اکرم(ص) می‏فرماید:

لااَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْراً اِلاّ الْمَودَّهَ فِی الْقُرْبیٰ[۶]

یعنی رسول اکرم(ص) هیچ اجری از شما نمی‏خواهد مگر دوستی اهل‏بیتش را.

* وَ عَزائِمُهُ الْمُفَسَّرَهُ وَ مَحارِمُهُ الْمُحَذَّرَهُ وَ بَیِّناتُهُ الْجالِیَهُ وَ بَراهِینُه الْکافِیَهُ

و به وسیله قرآن به واجبات تفسیر شده و محرّمات منع شده و دلیلهای ظاهر و برهانهای کافی دست می‏یابید. یعنی به واجبات، محرّمات و ادلّه و براهینی که پشتوانه آنهاست دست پیدا می‏کنید.

* وَ فَضائِلُهُ الْمَنْدُوبَهُ وَ رُخَصُهُ الْمَوْهُوبَهُ وَ شَرائِعُهُ الْمَکْتُوبَهُ

و به مستحبات و مباحات و احکام نوشته شده آن دست می‏یابید. عجیب است که حضرت زهرا(س) همۀ مسائل را به ترتیب ذکر کرده از مبدأ خلقت گرفته تا واجبات و محرّمات و مستحبّات و همین‏طور مباحات و حتّی احکام و قوانین را. سپس به ذکر آثار هر یک از اینها می‏پردازد و دوباره از اعتقادات شروع می‏کند.

آثار معارف اعتقادی و احکام الهی

* فَجَعَلَ اللّهُ الإیمٰانَ تَطْهیراً لَکُمْ مِنَ الشِّرْکِ

یعنی خداوند ایمان را قرار داد برای پاکی شما از شرک. یعنی اثر ایمان پاک شدن دلها از کثافات است. به عبارت دیگر ایمان نور، و شرک ظلمت است.

* وَ الصّلاهَ تَنْزیهاً لَکُمْ عَنِ الْکِبْرِ

و نماز شما را منزّه می‏کند از کبر، چرا؟ چون سراسر نماز کُرنش است. ابتدای نماز می‏گویی اللّه اکبر. یعنی او بزرگ است و همه کوچکند و خودت کوچکتر از همه. رکوع و سجده و همۀ اعمال و گفتار نماز حاکی از اقرار به نقص و کوچکی انسان در مقابل عظمت خداوند است.

* وَ الزَّکاهَ تَزْکِیَهً لِلنَّفسِ وَ نِماءً فِی الرِّزْقِ

و زکات را قرار داد تا نفس از آلودگی پاک شود و روزی وسعت یابد. در این بحث آنچه زیباست با هم بودن این دو معناست. یعنی تعلّق به مال دنیا نداشته باش، امّا نه اینکه اصلاً مال دنیا نداشته باشی بلکه تعلّق نداشته باشی، لذا از طرفی زکات می‏دهی از طرف دیگر وسعت در رزق می‏یابی.

* وَ الصِّیامَ تَثْبِیتاً لِلإِخْلاصِ

و روزه را برای تثبیت اخلاص قرار داد. در میان جمیع اعمالی که انسان برای خدا و قربه الی اللّه انجام می‏دهد یک عمل عبادی وجود دارد که هیچ مظهر ندارد و انسان می‏تواند آن را مخلصاً لِلّه یعنی فقط برای خدا انجام دهد و هیچکس هم نفهمد و آن عمل روزه است. اعمال دیگر هر یک نشانه و اثر ظاهری دارند که دیگران از آن باخبر می‏شوند امّا روزه را فقط آدمی می‏داند و خدا، مگر اینکه خود انسان بخواهد به دیگران بگوید که آن بحث دیگری است. پس اثر این عمل یعنی روزه همانا تثبیت اخلاص است.

* وَ الْحَجَّ تَشْییداً لِلدِّینِ

و حج را برای رفعت دین قرار داد. حج از نظر باطن، ترک علائق و کوچ کردن انسان است و از نظر ظاهر همان اجتماع عظیم است که آیین یکتاپرستی و توحیدی را تقویت می‏کند.

* وَ الْعَدْلَ تَنْسیفاً لِلْقُلُوبِ

و عدالت را قرار داد برای اینکه دلها به هم وابسته و با هم هماهنگ شود.

اثر اطاعت از اهل‏بیت علیهم‏السّلام

* وَ طاعَتَنا نِظاماً لِلْمِلَّهِ

و اطاعت ما اهل‏بیت را واجب کرد زیرا موجب نظم شریعت و ملّت می‏شود؛ چون همه بر محور یک امام جمع می‏شوند و اجتماع می‏کنند.

* وَ إمامَتَنٰا أمٰاناً مِنَ الْفُرْقَهِ

و امامت ما را محوری برای جلوگیری از تفرقه قرار داد. هر جماعتی اگر یک محور نداشته باشد که همه دور آن محور حرکت کنند بتدریج دچار چند دستگی و تفرقه و بالاخره نابودی می‏شود. پس امامت را واجب کرد تا هر کسی مدعی رهبری نشود و ملوک‏الطوایفی که موجب از بین رفتن دین است به وجود نیاید.

* وَ الْجِهادَ عِزّاً لِلإسْلامِ وَ ذُلّاً لِأهْلِ الْکُفْرِ وَ النِّفاقِ

و جهاد را واجب قرار داد برای عزّت اسلام و ذلّت اهل کفر و نفاق.

وَ الصَّبْرَ مَعُونَهً عَلَی اسْتیجابِ الْأجْرِ

و بردباری را برای استحقاق پاداش قرار داد. شاید منظور پایداری در جهاد باشد.

* وَ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَهً لِلْعامَّهِ

و امر به معروف را برای مصلحت اجتماعی تعیین کرد تا جامعه به فساد کشیده نشود.

* وَ بِرَّ الْوالِدَیْنِ وِقایَهً مِنَ السَّخَطِ

و نیکی به پدر و مادر را واجب کرد برای مصونیّت آدمی از غضب الهی.

* وَصِلَهَ الْأرْحامِ مِنْساهً فِی الْعُمْرِ وَ مِنْماهً لِلْعَدَدِ

و صله رحم را قرار داد که موجب طولانی شدن عمر و وسیله‏ای برای تکثیر است. این هم طبیعی است که وقتی عمرها طولانی شد قهرا مرگ و میر کم شده و تعداد مسلمانها زیاد می‏شود، در صدر اسلام هم ازدیاد نسل مسلمین مورد احتیاج بود چون از نظر عدد در قلّت بودند.

* وَ الْقِصاصَ حَقْناً لِلدِّماءِ

و قصاص را واجب کرد برای حفظ خونها، طبعاً اگر کسی بداند در مقابل قتل، قصاص می‏شود خود‏به‏خود دیگر اقدام به قتل و جنایت در جامعه کم می‏شود و در نتیجۀ قصاص، حرمت خون انسانها محفوظ می‏ماند.

* وَ الْوَفاءَ بِالنَّذْرِ تَعْریضا لِلْمَغْفِرَهِ

و وفای به نذر را قرار داد تا انسان خود را در معرض مغفرت الهی قرار دهد.

* وَ تَوْفِیَهَ الْمکاییلِ وَ الْمَوازینِ تَغْییراً لِلْبَخْسِ

و وفا در کیل و وزن کردن را برای اینکه حق دیگران ضایع نشود، یعنی وفاداری به مقیاسها و موازین را واجب کرد تا دچار کم‏فروشی نشوید.

* وَ النَّهْی عَنْ شُرْبِ الْخَمْرِ تَنْزیهاً عَنِ الرِّجْسِ

و نهی از شراب را قرار داد تا شما را از پلیدیها بازدارد.

* وَ اجْتِنابَ الْقَذْفِ إجْتِنٰاباً عَنِ اللَّعْنَهِ

و دوری از نسبت زشت دادن به دیگران را واجب کرد تا خود را در معرض لعنت الهی قرار ندهید.

* وَ تَرْکَ السِّرْقَهِ ایجابا لِلْعِفَّهِ

و ترک دزدی را واجب کرد تا عفیف و پاک بمانید.

* وَ حَرَّمَ اللّهُ الشِّرْکَ إخْلاصا لَهُ بِالرُّبوبِیَهِ

و خدا شرک را حرام کرد تا به ربوبیت او اخلاص پیدا کنید. خدا می‏گوید از دیگران پیوندت را قطع کن تا به من بپیوندی. گسستن از غیر پیوستن به ربّ را در پی دارد، و پیوند به خدا فقط اخلاص است.

دستورات کلّیّۀ قرآنی

از اینجا حضرت به بیان دستورات قرآن می‏پردازند:

* فَاتَّقُواللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ

پس حریم حق را پاس بدارید آن طور که سزاوار است حفظ حریم خدا. حضرت زهرا(س) تا اینجا فهرستی از واجبات و محرمات ارائه و سپس آثار هر یک را هم بیان کرد. حال می‏فرماید به این اوامر و نواهی مقیّد باشید و عمل کنید.

* وَ لاتَمُوتُنَّ إلاّ وَ أنْتُمْ مُسْلِمُونَ[۷]

و مراقب باشید که از دنیا مسلمان بروید. یعنی طوری عمل کنید که در هنگام مرگ مسلمان مانده باشید.

* وَ أَطیعُواللّهَ فیما أمَرَکُمْ بِهِ وَ نَهاکُمْ عَنْهُ

و خدا را اطاعت کنید در آنچه به شما امر و نهی کرده است. یعنی اوامر او را عمل کن و نواهی‏اش را ترک کن.

* فَإنَّهُ «اِنَّمٰا یَخْشَی اللّهُ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَمٰاءُ»[۸]

همانا بندگان دانای خدا از خدا بیم دارند. تا اینجا حضرت زهرا(س) به بیان اعتقادات از آفرینش گرفته تا اصول و فروع و اخلاقیات و آثار واجبات و محرمات پرداخت. امّا از اینجا لحن سخن تغییر می‏کند.

حضرت زهرا(س) خود را معرفی می‏کند

* ثُمَّ قٰالَتْ: اَیُّهَا النّاسُ، اِعْلَمُوا أنّی فاطِمَهُ و أبی مُحَمَّدٌ

سپس گفت ای مردم بدانید من فاطمه‏ام و پدرم محمد(ص) است. اینجا آدمی به فکر می‏رود که مگر او را نمی‏شناختند که دوباره خود را معرفی می‏کند امّا دقت در عبارات بعدی مسئله را روشن می‏سازد.

* أقُولُ عَوْداً وَ بَدْءاً وَ لاأقُولُ ماأَقُولُ غَلَطاً و لا اَفعَلُ ما أفْعَلُ شَطَطاً

می‏گویم آن‏هم نه یکبار بلکه تکرار می‏کنم و هیچگاه در گفتارم اشتباه ندارم و کارهایی که انجام می‏دهم بر خلاف حقّ نیست. یعنی پس از معرفی خود که من فرزند چنان پدری هستم تأکید می‏کند که همۀ گفتار و کردارم صحیح و درست است و بلافاصله این آیه را قرائت می‏کند:

* لَقَدْ جٰائَکُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمؤمنینَ رَؤوُفٌ رَحیمٌ[۹]

هر آینه رسولی آمد از خودتان برای شما، وقتی بر شما سختی و فشار وارد می‏شد برای او سخت و ناگوار بود. در هر چه که خیر شما در آن قرار داشت او حریص بود یعنی می‏خواست به شما خیر برساند و نسبت به مؤمنین مهربان بود.

حضرت زهرا(س) در این عبارات می‏خواهد بگوید رسول خدا اینقدر غمخوار و دلسوز شما بود و همواره می‏خواست به شما خیر برساند. من دختر چنین کسی هستم. آیا رفتاری که با من کردید سزاوار بود؟! آیا صحیح بود؟… آدمی خیلی باید نفهم و دور از انصاف باشد که منظور این عبارات را درک نکند.

---

[۱]. شوری /۲۳٫

[۲]. در روایت آمده است: مَنْ فَسَّر الْقُرْآنَ بِرَأَیِهِ فَلْیَتَبوّاْ مَقْعَدَهُ مِنَ النّارِ.

[۳]. توبه /۷۲٫

[۴]. اعراف /۲۰۴٫

[۵]. حشر /۷٫

[۶]. شوری /۲۳٫

[۷]. آل عمران /۱۰۲٫ البته در آیه اتّقوا اللّه آمده است.

[۸]. فاطر /۲۸٫

[۹]. توبه /۱۲۸٫

بازدیدها: ۵۴۷

ادامه مطلب