سیره رفتاری حضرت فاطمه سلام الله علیها

بازدید: 618 بازدید

بسم الله الرحمن الرحیم

فیش منبر

سیره رفتاری

حضرت زهرا سلام الله علیها

آیت الله اشتهاردی

کانال فیش منبرومرثیه درایتا

https://eitaa.com/fishemenbar

عرضه در سایت طلبه یار = https://www.talabeyar.ir

نگاهی به سیره رفتاری حضرت زهرا (س)

اشاره:

سخن را از این جا آغاز می‏کنیم که طبق نقل جابربن عبدالله انصاری، پیامبراکرم(ص) فرمود: جبرئیل نزد من آمد و گفت: خداوند خطاب به شما چنین فرمود: “یا اَحْمَدُ لَوْلاکَ لَما خَلَقْتُ الاَفْلاکَ، وَ لَوْلا عَلِیٌّ لَما خَلَقْتُکَ، وَ لَوْلا فاطِمَهُ لَما خَلَقْتُکُما؛ ای احمد! اگر تو نبودی، موجودات را نمی‏آفریدم، و اگر علی(ع) نبود، تو را نمی‏آفریدم، و اگر فاطمه(س) نبود شما دو نفر را نمی‏آفریدم.”۱

نیز پیامبر(ص) فرمود: “رائحهُ الأنبیاء رائحهُ السَّفَرْجَل، وَ رائحَهُ الْحُورِ الْعَیْنِ رائحَهُ الآس، وَ رائحَهُ الْمَلائکَهِ رائحه الْوَرْدِ، وَ رائحه اِبْنَتِی فاطِمَهَ الزَّهْراء رائحهُ السَّفَرْجَلِ والآس وَالْوَرْدِ؛بوی پیامبران همچون بوی “بِه” است، بوی بانوان بهشت، همچون بوی درخت مورد (شبیه درخت انار که برگ و گل خوشبو دارد) می‏باشد، بوی فرشتگان همچون بوی گل سرخ است، و بوی دخترم زهرا(س) همچون بوی به و مورد و گل سرخ است.”۲

این دو حدیث عمیق، حاکی از آن است که وجود مقدّس حضرت زهرا(س) در جهان معنا و آشکار، عصاره نیکیها و ارزشهاست، و خوی و سرشت و زیبایی ظاهر و باطن پیامبران، بانوان بهشت و فرشتگان، در یکجا در وجود پربرکت حضرت زهرا(س) جمع است. بنابراین زندگی درخشان او، سزاوار و شایسته است که الگوی زندگی انسانها شده تا آنها به سعادت و پیروزی دو جهان نایل شوند، چنان که حضرت قائم آل محمد (ص) او را الگو قرار داده و فرمود: “وَفِی اِبْنَهِ رَسُولِ اللّهِ لِی اُسْوَهٌ حَسَنَهٌ؛ زندگی دختر پیامبر(ص) (حضرت زهرا علیهاالسلام) الگوی شایسته‏ای برای من است.”۳
بر همین اساس، نظر شما را به چند نمونه از سیره رفتاری آن بزرگ بانوی تکرار ناپذیر تاریخ جلب می‏کنیم، تا درسهای سازنده‏ای فرا راه ما باشد:

حمایت از پیامبر (ص) در خردسالی

پیامبر(ص) در مکّه می‏‌زیست، هنوز به مدینه هجرت نکرده بود، حضرت زهرا(س)، در آن هنگام خردسال بود، روزی یکی از مزدوران مشرک به تحریک ابوجهل، با افکندن شکمبه گوسفند به طرف پیامبر(ص) که در سجده به سر می‏برد، به آن حضرت اهانت کرد، و همپالکی‏های او خندیدند، در این هنگام که هیچ کس جرئت دفاع از پیامبر(ص) را در خود نمی‏دید، حضرت زهرا(س) با شتاب خود را به پیامبر(ص) رسانید، شکمبه را به کنار انداخت، و با صلابت و شجاعت، ابوجهل و مزدورانش را زیر رگبار سرزنش خود قرار داد، و آنها را با شمشیر زبان، مجازات نموده و نفرین کرد.۴

نیز در یکی از روزها فاطمه(س) در کنار کعبه بود، گروهی از مشرکان را در حجر اسماعیل دید، هوشمندانه کنجکاوی کرد تا علّت اجتماع آنها را دریابد، چنین دریافت که آنها با سه بت لات، عُزّی و منات پیمان می‏بندند تا به طور گروهی به پیامبر(ص) حمله کرده او را بکشند، فاطمه(س) در حالی که اشک از دیدگانش جاری بود، با شتاب به محضر پدر آمد و توطئه مشرکان را گزارش داد.

پیامبر(ص) از دخترش آب طلبید و وضو ساخت و سپس کنار کعبه رفت، هنگامی که مشرکان پیامبر را دیدند، به یکدیگر گفتند: “این است که می‏آید…” آنها با دیدن چهره نورانی و شکوهمند پیامبر(ص) آن چنان سرافکنده و وامانده شدند که هیچ کدامشان جرئت دست درازی به سوی آن حضرت را نیافتند، پیامبر(ص) مشتی خاک از زمین برداشت و به صورت آنها پاشید و فرمود: “شاهَتِ الْوُجُوهُ؛ زشت باد روی شما.” آن خاک به هر کدام از آنها رسید، در روز جنگ بدر به دست دلاورمردان اسلام هلاک شد.۵

ارزش علم و آگاهی بخشی

حضرت زهرا(س) به علم و دانش و آگاهی بخشی، اهمیت بسیار می‏ داد، و خود مخزن علم الهی بود، و اندوخته ‏های علم لدنّی و اکتسابی او در سطحی بود که امامان معصوم(ع) از آن استفاده می‏ بردند، و از آن به عنوان “مصحف فاطمه” یاد می‏کردند۶ در این راستا نظر شما را به حادثه جالب زیر که بیانگر جدّیت حضرت زهرا(س) به آگاهی بخشی است جلب می‏کنیم:
روزی بانویی به محضر حضرت زهرا(س) آمد و عرض کرد: “مادرِ ناتوانی دارم که درباره نماز به احکام و مسائلی ناآگاه است، مرا نزد شما فرستاده، تا آن احکام را از شما بپرسم.” فاطمه زهرا(س) فرمود: بپرس.

او ده سؤال، پشت سرهم پرسید و پاسخ آنها را دریافت کرد، آن‏گاه از بسیاری سؤال خود شرمنده شد و عرض کرد: “ای دختر رسول خدا، بیش از این شما را زحمت نمی‏دهم.” فاطمه(س) فرمود: آنچه نمی‏دانی بپرس، آیا شخصی را می‏شناسی که در برابر صدهزار دینار (مثقال طلا) اجیر شود که فقط یک روز بار سنگینی را بالای بام ببرد، و اظهار خستگی کند؟ او عرض کرد: نه. فاطمه(س) فرمود: “من نیز در پیشگاه خدا اجیر شده‏ام که در برابر هر مسأله‏ای که می‏پرسی، و به تو پاسخ می‏دهم، پاداش بسیار بگیرم که اگر بین زمین تا عرش را پر از گوهر ناب کنند و به من بدهند باز ارزش آن پاداش، بیشتر است، بنابراین من سزاوارتر از آن هستم که اظهار خستگی نکنم، من از پدرم رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود: علمای شیعه ما در قیامت به مقدار علمشان و به اندازه تلاششان در راهنمایی مردم، پاداش می‏برند.”۷

جدّیت در حفظ حریم عفاف

روزی مرد نابینایی، پس از اجازه، به خانه فاطمه(س) آمد، پیامبر(ص) در آن جا حاضر بود، فاطمه(س) خود را از آن نابینا پوشانید و از او فاصله گرفت، پیامبر(ص) به او فرمود: “چرا از مرد نابینا فاصله گرفتی، با این که او تو را نمی‏بیند؟” فاطمه(س) پاسخ داد: “او اگر مرا نمی‏بیند من که او را می‏بینم، وانگهی او بو را استشمام می‏کند.” رسول خدا(ص) به نشانه تصدیق گفتار فاطمه(س)، خطاب به او فرمود: “أَشْهَدُ اَنّکِ بَضْعَهٌ مِنّی؛ گواهی می‏دهم که تو پاره تن من هستی.”۸

جلوه‏ای از ایثار در خانه فاطمه(س)

نیازمندی گرسنه به محضر رسول خدا(ص) آمد، و تقاضای غذا کرد، کمبود غذا به گونه‏ای بود که در خانه فاطمه(س) جز اندکی از آن برای کودکانش نبود، حضرت علی(ع) شبانه آن نیازمند گرسنه را به خانه خود برد و ماجرا را به فاطمه(س) گفت. فاطمه و افراد خانواده‏اش همان اندک غذا را به آن میهمان فقیر دادند، و خود در تاریکی در کنار سفره، دهان خود را تکان می‏دادند تا فقیر گمان کند که آنها نیز همراه او غذا می‏خورند، فقیر از آن غذا خورد و سیر شد و در حالی که گمان می‏کرد فاطمه(س) و افراد خانواده ‏اش نیز سیر شدند، صبح آن شب، فاطمه و فرزندانش همراه علی(ع) نزد پیامبر(ص) آمدند، پیامبر(ص) به چهره آنها که نشانگر گرسنگی آنها بود نگاه کرد و در حالی که خنده بر لب داشت، آیه نهم سوره حشر را، که در شأن آنها نازل شده بود، خواند: “وَ یُؤثِروُنَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَهٌ؛ آنان تهی‏دستان را بر خود مقدّم می‏دارند، هرچند که خود به شدّت در فشار گرسنگی و تهیدستی باشند.”۹

همسرداری حضرت زهرا(س) و کمال رضایت علی(ع) از او

پیامبر هنگام عروسی زهرا(س) به او فرموده بود: “دخترم! با همسرت رفتار نیکو کن، و در هیچ کاری از دستورش سرپیچی نکن.” این سخن همواره آویزه گوش حضرت زهرا(س) بود، او حدود نُه سال که همسر علی(ع) بود، هرگز علی(ع) را ناخشنود نکرد، بلکه همواره مایه نشاط و خشنودی علی(ع) می‏شد، و اندوه علی(ع) با دیدار حضرت زهرا(س) برطرف می‏ گشت، در این راستا، حضرت علی(ع) می‏ فرماید: “سوگند به خدا من زهرا(س) را تا آن هنگام که خداوند او را به سوی خود برد، خشمگین نکردم، او نیز مرا خشمگین نکرد، و هیچ گاه موجب ناخشنودی من نشد… من هرگاه به چهره زهرا(س) نگاه می‏ کردم، هرگونه غم و اندوه از من برطرف می‏شد.”۱۰

روزی پیامبر(ص) از علی(ع) پرسید: “زهرا(س) را چگونه همسری یافتی؟.” علی(ع) در پاسخ عرض کرد: “نِعْمَ الْعَوْنُ عَلی طاعَهِ اللّهِ؛ او را در راستای اطاعت خداوند یاوری نیکو یافتم.”۱۱
بی‏ توقّعی زهرا(س) از همسرش علی(ع) در حدّی بود که در طول نُه سال زندگی مشترک همسری، حتی برای یک بار، تقاضای مادّی از علی(ع) نکرد، روزی به خانه حضرت زهرا(س) غذا نرسید، حضرت زهرا(س) اندوخته غذایی خود را به کودکان گرسنه‏اش داده بود، و خود شب را گرسنه‏تر از آنها به سر برد، علی(ع) بامداد آن شب، از حضرت زهرا(س) تقاضای غذا کرد، حضرت زهرا(س) ماجرا را به عرض علی(ع) رسانید، علی(ع) فرمود: “در چنین وضعی چرا به من نگفتی تا به جستجوی غذا بپردازم؟” فاطمه(س) در پاسخ گفت: “انّی لاَسْتَحْیِی مِنْ اِلهی اَنْ تَکَلَّفَ نَفْسَکَ ما لا تُقَدِّرُ عَلَیْهِ؛ من از خدایم شرم کردم که موجب شوم تا شما خود را در فشار قرار دهی، و بر چیزی که مقدورت نیست، خود را به زحمت افکنی.”۱۲

دخالت در امور سیاسی

حضرت زهرا(س) به جهان بینی وسیع اسلام، آگاهی و توجّه کامل داشت، و می‏دانست که بخش وسیعی از اسلام، امور سیاسی است، از این رو به طور جدّی و عمیق، در آن دخالت می‏کرد، مسأله امامت و رهبری، از ارکان اصلی سیاست اسلامی است، آن حضرت برای اثبات امامت و رهبری امیرمؤمنان علی(ع) تا پای جان ایستادگی کرد، و در این راستا به شهادت رسید، هر فراز از خطبه و گفتار مختلف او در این مورد، بیانگر بینش سیاسی او در سطح بسیار عالی و ژرف است. حتی بخشی از وصیّت او جنبه سیاسی دارد و یک نوع مبارزه با خودکامگان تیره‏دل، برای اثبات رهبری حقّ است. و حتّی در یک احوال پرسی ساده، مسائل سیاسی را مطرح می‏کرد؛ به عنوان مثال: یک روز از روزهای آخر عمر زهرا(س)، اُمّ سَلَمه (یکی از همسران پیامبر) برای احوالپرسی به بالین حضرت زهرا(س) آمد و عرض کرد: “حالت چطور است؟!” حضرت زهرا(س) در پاسخ فرمود: “اَصْبَحْتُ بَیْنَ کَمَدٍ وَ کَرْبٍ؛ فَقدِ النَّبِیّ وَ ظُلْمِ الْوَصِیِّ، هُتِکَ وَاللهِ حِجابُهُ، مَنْ اَصْبَحَتْ اِمامَتُهُ مُقْتَضَبَهً عَلی غَیْرِ ما شَرَعَ اللهُ…؛ صبح کردم در حالی که در میان حزن شدید و اندوه بزرگ هستم، از یک سو جدایی و فراق پیامبر(ص)، و از سوی دیگر ظلمی که به وصیّ او علی(ع) روا داشتند، به طوری که حریم حرمتش دریده شد، و به رغم قرآن و سنّت پیامبر(ص) مقام امامتش ربوده شد، و کینه‏های به جا مانده از جنگ بدر و اُحد را آشکار ساختند، بندهای ایمانشان برید، و در نتیجه به جای یاری علی(ع) به سوی دیگران رفتند…”۱۳

پاورقی‌ها:

۱ ) علاّمه شیخ عبداللّه بحرانی، عوالم العلوم، ج۱۱، ص۲۶؛ شیخ علی نمازی، مستدرک سفینه البحار، ج۳، ص۳۳۴؛ مولی ابوالحسن فاضل مرندی، مجمع النّورین و ملتقی البحرین،ص۱۸۷٫
۲ ) علاّمه مجلسی، بحارالانوار، ج۶۲، ص۱۷۷٫
۳ ) همان، ج۵۳، ص۱۸۰٫
۴ ) الشّیخ محمد الجُعفی، صحیح بخاری، ج۵، ص۸٫
۵ ) الشیخ محمد بن علی بن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ج۱، ص۷۱٫
۶ ) اصول کافی، ج۱، ص۲۴۰ ـ ۲۴۲٫
۷ ) زین الدّین علی بن احمد عاملی، شهید ثانی، مُنیه‏المرید،ص۲٫
۸ ) علاّمه مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۹۱٫
۹ ) علامه طبرسی، مجمع البیان، ج۹، ص۶۰٫
۱۰ ) علی بن عیسی اِربِلی، کشف الغمّه، ج۱، ص۴۹۱ و ۴۹۲٫
۱۱ ) علاّمه مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۱۷٫
۱۲ ) علی بن عیسی اِربِلی، کشف الغمّه، ج۲، ص۲۷ و ۲۸٫
۱۳ ) علاّمه مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۵۶ و ۱۵۷٫

کلمات کلیدی: 

بازدیدها: ۵۸۸

ادامه مطلب